น เต มารสฺส ปทฺธคูติ เต มารสฺส ปทฺธจรา ปริจารกา สิสฺสา น โหนฺติฯ เสสํ สพฺพตฺถ ปากฏเมวฯ

เอวํ ภควา อิมมฺปิ สุตฺตํ อรหตฺตนิกูเฏเนว เทเสสิ เทสนาปริโยสาเน จ ปุพฺพสทิโส เอว ธมฺมาภิสมโย อโหสีติฯ

ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทก-อฏฺฐกถาย

สุตฺตนิปาต-อฏฺฐกถาย กปฺปสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

11. ชตุกณฺณิสุตฺตวณฺณนา

[1103-4] สุตฺวานหนฺติ ชตุกณฺณิสุตฺตํฯ ตตฺถ สุตฺวานหํ วีรมกามกามินฺติ อหํ ‘‘อิติปิ โส ภควา’’ติอาทินา นเยน วีรํ กามานํ อกามนโต อกามกามิํ พุทฺธํ สุตฺวาฯ อกามมาคมนฺติ นิกฺกามํ ภควนฺตํ ปุจฺฉิตุํ อาคโตมฺหิฯ สหชเนตฺตาติ สหชาตสพฺพญฺญุตญฺญาณจกฺขุฯ ยถาตจฺฉนฺติ ยถาตถํฯ พฺรูหิ เมติ ปุน ยาจนฺโต ภณติฯ ยาจนฺโต หิ สหสฺสกฺขตฺตุมฺปิ ภเณยฺย, โก ปน วาโท ทฺวิกฺขตฺตุํฯ เตชี เตชสาติ เตเชน สมนฺนาคโต เตชสา อภิภุยฺยฯ ยมหํ วิชญฺญํ ชาติชราย อิธ วิปฺปหานนฺติ ยมหํ ชาติชรานํ ปหานภูตํ ธมฺมํ อิเธว ชาเนยฺยํฯ

[1105-7] อถสฺส ภควา ตํ ธมฺมมาจิกฺขนฺโต ติสฺโส คาถาโย อภาสิฯ ตตฺถ เนกฺขมฺมํ ทฏฺฐุ เขมโตติ นิพฺพานญฺจ นิพฺพานคามินิญฺจ ปฏิปทํ ‘‘เขม’’นฺติ ทิสฺวาฯ อุคฺคหิตนฺติ ตณฺหาทิฏฺฐิวเสน คหิตํฯ นิรตฺตํ วาติ นิรสฺสิตพฺพํ วา, มุญฺจิตพฺพนฺติ วุตฺตํ โหติฯ มา เต วิชฺชิตฺถาติ มา เต อโหสิฯ กิญฺจนนฺติ ราคาทิกิญฺจนํ วาปิ เต มา วิชฺชิตฺถฯ ปุพฺเพติ อตีเต สงฺขาเร อารพฺภ อุปฺปนฺนกิเลสาฯ พฺราหฺมณาติ ภควา ชตุกณฺณิํ อาลปติฯ เสสํ สพฺพตฺถ ปากฏเมวฯ

เอวํ ภควา อิมมฺปิ สุตฺตํ อรหตฺตนิกูเฏเนว เทเสสิฯ เทสนาปริโยสาเน จ ปุพฺพสทิโส เอว ธมฺมาภิสมโย อโหสีติฯ

ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทก-อฏฺฐกถาย

สุตฺตนิปาต-อฏฺฐกถาย ชตุกณฺณิสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

12. ภทฺราวุธสุตฺตวณฺณนา

[1108-9] โอกญฺชหนฺติ ภทฺราวุธสุตฺตํฯ ตตฺถ โอกญฺชหนฺติ อาลยํ ชหํฯ ตณฺหจฺฉิทนฺติ ฉตณฺหากายจฺฉิทํฯ อเนชนฺติ โลกธมฺเมสุ นิกฺกมฺปํฯ นนฺทิญฺชหนฺติ อนาคตรูปาทิปตฺถนาชหํฯ เอกา เอว หิ ตณฺหา ถุติวเสน อิธ นานปฺปการโต วุตฺตาฯ กปฺปญฺชหนฺติ ทุวิธกปฺปชหํฯ อภิยาเจติ อติวิย ยาจามิฯ สุตฺวาน นาคสฺส อปนมิสฺสนฺติ อิโตติ นาคสฺส ตว ภควา วจนํ สุตฺวา อิโต ปาสาณกเจติยโต พหู ชนา ปกฺกมิสฺสนฺตีติ อธิปฺปาโยฯ ชนปเทหิ สงฺคตาติ องฺคาทีหิ ชนปเทหิ อิธ สมาคตาฯ วิยากโรหีติ ธมฺมํ เทเสหิฯ

[1110] อถสฺส อาสยานุโลเมน ธมฺมํ เทเสนฺโต ภควา ทฺเว คาถาโย อภาสิฯ ตตฺถ อาทานตณฺหนฺติ รูปาทีนํ อาทายิกํ คหณตณฺหํ, ตณฺหุปาทานนฺติ วุตฺตํ โหติฯ ยํ ยญฺหิ โลกสฺมิมุปาทิยนฺตีติ เอเตสุ อุทฺธาทิเภเทสุ ยํ ยํ คณฺหนฺติฯ เตเนว มาโร อนฺเวติ ชนฺตุนฺติ เตเนว อุปาทานปจฺจยนิพฺพตฺตกมฺมาภิสงฺขารนิพฺพตฺตวเสน ปฏิสนฺธิกฺขนฺธมาโร ตํ สตฺตํ อนุคจฺฉติฯ

[1111] ตสฺมา ปชานนฺติ ตสฺมา เอตมาทีนวํ อนิจฺจาทิวเสน วา สงฺขาเร ชานนฺโตฯ อาทานสตฺเต อิติ เปกฺขมาโน, ปชํ อิมํ มจฺจุเธยฺเย วิสตฺตนฺติ อาทาตพฺพฏฺเฐน อาทาเนสุ รูปาทีสุ สตฺเต สพฺพโลเก อิมํ ปชํ มจฺจุเธยฺเย ลคฺคํ เปกฺขมาโนฯ